Küçük ve orta ölçekli işletmeler finansal işlemlerini düzenli bir şekilde takip etmek ve gelir-gider dengesini koruyabilmek için belirli muhasebe araçlarına ihtiyaç duyarlar. Bu araçlardan biri olan işletme defteri, iş sahiplerinin vergi beyannamelerini doğru ve eksiksiz bir şekilde sunabilmeleri için kullanılan önemli bir dokümandır. Özellikle serbest meslek sahipleri ve şahıs şirketleri için büyük bir öneme sahip olan bu defter işletmenin mali kayıtlarının tutulduğu yerdir.
İşletme Defteri Nedir?
İşletme defteri, bir işletmenin günlük finansal işlemlerinin gelir ve giderlerinin kaydedildiği yasal bir muhasebe defteridir. Vergi Usul Kanunu’na göre belirli bir büyüklüğe ulaşmamış işletmeler çift taraflı muhasebe yerine tek taraflı muhasebe tutma hakkına sahiptir.
Bu işletmelerin mali kayıtları işletme defteri aracılığıyla takip edilir. Defterin temel amacı işletmenin tüm mali hareketlerinin sistematik bir şekilde kaydedilmesi ve bu kayıtların yasal düzenlemelere uygun bir şekilde denetlenebilir hale getirilmesidir.
İşletme defteri iki ana bölümden oluşur: gelir ve gider bölümü. Gelir bölümüne işletmenin elde ettiği satış ve hizmet gelirleri kaydedilirken gider bölümünde ise işletmenin yapmış olduğu mali harcamalar yer alır. Böylece yıl sonunda işletmenin kar veya zarar durumu net bir şekilde hesaplanabilir.
Kimler İşletme Defteri Tutmak Zorundadır?
İşletme defteri genellikle serbest meslek erbapları ve belirli büyüklüğe ulaşmamış işletme sahipleri tarafından tutulmak zorundadır. Bu zorunluluğa tabi olan gruplar şunlardır:
- Şahıs Şirketleri: Küçük ölçekli şahıs şirketleri işletme defteri tutma yükümlülüğüne sahiptir. Bu işletmelerin yıllık ciroları belirli bir sınırı aşmadığı sürece bilanço esasına göre değil işletme defteri esasına göre muhasebe tutabilirler.
- Serbest Meslek Sahipleri: Doktorlar, avukatlar, muhasebeciler gibi serbest meslek erbapları da işletme defteri tutmak zorundadır. Bu kişiler verdikleri hizmetler karşılığında elde ettikleri gelirleri ve bu hizmetler için yaptıkları giderleri deftere kaydetmelidir.
- Gelir Vergisi Mükellefleri: Gelir vergisine tabi olan ve yıllık kazancı belirli bir limitin altında kalan mükellefler işletme defteri tutarak muhasebe işlemlerini yürütebilirler. Böylece bu mükellefler defter tutma yükümlülüğünü daha basit ve maliyetsiz bir şekilde yerine getirirler.